Księgi zapowiedzi przedślubnych - niedoceniane źródło wiedzy genealogicznej
Przed zawarciem związku małżeńskiego przyszli nowożeńcy musieli poinformować o swojej decyzji społeczność, w której mieszkali. Wygłaszano więc przez trzy kolejne niedziele (chyba, że młodzi zostali stosowną dyspensą zwolnieni od tego wymogu) zapowiedzi przedślubne. Zapowiedzi definiuje się jako publiczne ogłoszenie zamierzonego nowego
związku małżeńskiego w tym celu, aby każdy, kto wie o jakiejkolwiek przeszkodzie
kanonicznej stojącej na drodze zamierzonego małżeństwa, mógł donieść
o niej w odpowiednim czasie właściwej władzy kościelnej. Trudno jest mi powiedzieć jaki jest stan zachowania ksiąg zapowiedzi przedślubnych, gdyż na terenach, które badam znajdują się one w parafiach. Warto jednak poszukać tych ksiąg, gdyż mogą wnieść nowe informacje lub podpowiedzieć nam gdzie należy szukać miejsca zamieszkania lub pochodzenia jednej ze stron.
Zapowiedzi przedślubne dotyczące moich antenatów
Jedną z niewielu parafii, która oddała wszystkie materiały - w tym księgi zapowiedzi - do Archiwum Diecezjalnego jest parafia Tarnów-Katedra. Posiłkowałam się tymi księgami z lat 1787-1820 oraz kilkoma późniejszymi. Po raz pierwszy sięgnęłam do księgi zapowiedzi poprzedzającej ślub moich 4xpradziadków Stanisława Saratowicza i Marianny Welsing 1 v. Pilas. Ich akt małżeństwa pochodzi z 1837 roku, więc jest w nim całkiem sporo danych:
Karta zapowiedzi uzupełnia metrykę o kilka faktów:
Podsumowując sam akt małżeństwa wpisano do ksiąg Grabówki, czyli w miejscu zamieszkania nowożeńca. Antenatka mieszkała w Zabłociu, co zapisano na kartach księgi zapowiedzi. Stanisław pochodził z Tuchowa, był synem Franciszka, mieszkał we wsi Grabówka, był wdowcem i miał 49 lat. Marianna była wdową po Karolu Pilas i córką Adama Welsing i Teresy oraz miała 28 lat. Według aktu zapowiedzi urodziła się w Lublinie, a mieszkała w Zabłociu. Brakuje kilku szczegółów: matką Stanisława była Rozalia z domu Stańczyk, a jego poprzednią żoną Marianna z domu Michalska. Akt zawiera także kilka przekłamań, ale nie będę się nad tym rozwodzić. Sięgnęłam po księgę zapowiedzi głównie z powodu, że aktu nie znalazłam w miejscu zamieszkania panny młodej, a chciałam sobie oszczędzić wędrowania po kolejnych wioskach należących do parafii. Podsumowując księga zapowiedzi pomogła mi zlokalizować akt małżeństwa moich przodków oraz wniosła kilka dodatkowych informacji.
Kolejny raz księga zapowiedzi była pomocna w przypadku małżeństwa moich 5xpradziadków Antoniego Szponder i Franciszki Dębskiej (Dembskiej). Do dziś nie mam ich aktu ślubu, ale wiem, że na pewno wygłoszono przed ich ślubem trzy zapowiedzi:
4 styczeń 1789
W 1790 roku para ochrzciła w Rzędzinie swojego potomka z prawego łoża. Jest więc pewne, że związek małżeński zawarli i akt małżeństwa musiał zostać spisany. Na razie wpis w księdze zapowiedzi jest dla mnie pośrednim dowodem, że ich związek małżeński został zawarty.
Zapowiedź przed ślubem moich 5xpradziadków Katarzyny Starzyk (Starzyckiej) i Marcina Mierzwy (Mierzwińskiego) nie rozstrzygnęła do końca moich wątpliwości związanych z pochodzeniem tej rodziny:
Para zawarła związek małżeński 29 września 1800 roku w Rzędzinie, czyli miejscu zamieszkania panny młodej. Tam też zamieszkali po ślubie. Niestety do tej pory nie udało mi się namierzyć aktu urodzenia/chrztu Marcina Mierzwy. Ostatnio odkryłam, że sporo Mierzwów żyło na terenie parafii Zalasowa, więc może odnajdzie się tam mój przodek. Czas pokaże.
Znajdziemy w księdze zapowiedzi, które dotyczą osób związanych z Tarnowem czasowo. Do części z nich nie ma w księgach małżeństw odnotowanego aktu zawarcia związku. Nie wiadomo więc czy dany ślub się nie odbył, czy po prostu para zawarła go w innej parafii, a ze względu na to, że zamieszkiwali na terenie parafii tarnowskiej tam także musieli wygłosić stosowne zapowiedzi przedślubne.
Karta zapowiedzi uzupełnia metrykę o kilka faktów:
Podsumowując sam akt małżeństwa wpisano do ksiąg Grabówki, czyli w miejscu zamieszkania nowożeńca. Antenatka mieszkała w Zabłociu, co zapisano na kartach księgi zapowiedzi. Stanisław pochodził z Tuchowa, był synem Franciszka, mieszkał we wsi Grabówka, był wdowcem i miał 49 lat. Marianna była wdową po Karolu Pilas i córką Adama Welsing i Teresy oraz miała 28 lat. Według aktu zapowiedzi urodziła się w Lublinie, a mieszkała w Zabłociu. Brakuje kilku szczegółów: matką Stanisława była Rozalia z domu Stańczyk, a jego poprzednią żoną Marianna z domu Michalska. Akt zawiera także kilka przekłamań, ale nie będę się nad tym rozwodzić. Sięgnęłam po księgę zapowiedzi głównie z powodu, że aktu nie znalazłam w miejscu zamieszkania panny młodej, a chciałam sobie oszczędzić wędrowania po kolejnych wioskach należących do parafii. Podsumowując księga zapowiedzi pomogła mi zlokalizować akt małżeństwa moich przodków oraz wniosła kilka dodatkowych informacji.
Kolejny raz księga zapowiedzi była pomocna w przypadku małżeństwa moich 5xpradziadków Antoniego Szponder i Franciszki Dębskiej (Dembskiej). Do dziś nie mam ich aktu ślubu, ale wiem, że na pewno wygłoszono przed ich ślubem trzy zapowiedzi:
4 styczeń 1789
C. Antoni Szponder młd z Rzędzina
Franciszka Dembszczonka panna z Pogwizdowa
Zap. III
W 1790 roku para ochrzciła w Rzędzinie swojego potomka z prawego łoża. Jest więc pewne, że związek małżeński zawarli i akt małżeństwa musiał zostać spisany. Na razie wpis w księdze zapowiedzi jest dla mnie pośrednim dowodem, że ich związek małżeński został zawarty.
Zapowiedź przed ślubem moich 5xpradziadków Katarzyny Starzyk (Starzyckiej) i Marcina Mierzwy (Mierzwińskiego) nie rozstrzygnęła do końca moich wątpliwości związanych z pochodzeniem tej rodziny:
7 wrzesień 1800
Marcin Mierzwa młodzian z Gumnisk
Katarzyna Starzykowna panna z Rzędzina
Zap. III
Para zawarła związek małżeński 29 września 1800 roku w Rzędzinie, czyli miejscu zamieszkania panny młodej. Tam też zamieszkali po ślubie. Niestety do tej pory nie udało mi się namierzyć aktu urodzenia/chrztu Marcina Mierzwy. Ostatnio odkryłam, że sporo Mierzwów żyło na terenie parafii Zalasowa, więc może odnajdzie się tam mój przodek. Czas pokaże.
Inne przykłady zapowiedzi przedślubnych
Znajdziemy w księdze zapowiedzi, które dotyczą osób związanych z Tarnowem czasowo. Do części z nich nie ma w księgach małżeństw odnotowanego aktu zawarcia związku. Nie wiadomo więc czy dany ślub się nie odbył, czy po prostu para zawarła go w innej parafii, a ze względu na to, że zamieszkiwali na terenie parafii tarnowskiej tam także musieli wygłosić stosowne zapowiedzi przedślubne.
17 sierpień 1800
J.W. Wincenty Jakubowski Starosta Cyrkułu tutejszego
J.Wa Franciszka Medina urodzona Conway de Waterford wdowa
oboje z Tarnowa Zap. III
Niestety do tej zapowiedzi nie odnalazłam aktu małżeństwa w żadnej z należących do parafii wsi i przedmieść. Szczególnie ciekawiła mnie osoba Franciszki, skąd mogła pochodzić. Na stronie poświęconej genealogii czeskiej pod adresem http://www.heraldika-erby.com/ możemy znaleźć następujący podstronę dotyczącą szlacheckiej rodziny Conway von Watterford. Znajdziemy tam informację o akcie małżeństwa:
Znajdziemy tam także dane dotyczące ojca, dziadka i pradziadka Franciszki. Myślę, że jest całkiem spora szansa, że te dane dotyczą Franciszki z tarnowskiego aktu zapowiedzi. Ciekawe jak zawędrowała na tereny tarnowskiej fary.
Tutaj także nie odnalazłam aktu ślubu, ale podejrzewam, że zapowiedź została wygłoszona ze względu na to, że przyszły nowożeniec zamieszkiwał w Tarnowie. Ślub odbył się zapewne w miejscu zamieszkania panny młodej skoro nie odnotowano go w Tarnowie, gdzie mieszkał w tym czasie hr. Humnicki.
Księgi zapowiedzi zawierają wiele ciekawych wpisów. Starsze z nich mogą zawierać ciekawsze informacje niż sam akt małżeństwa, który może ograniczać się tylko do imion i nazwisk nowożeńców oraz ich wieku i stanu cywilnego. W zapowiedziach może znaleźć się informacja o miejscu zamieszkania, profesji/zawodzie lub dane dotyczące rodzica przyszłego nowożeńca (szczególnie kobiety) i sprawowanej przez niego funkcji. Są akty zapowiedzi dotyczące żołnierzy różnych pułków z dokładną nazwą regimentu. Może nawet uda nam się natrafić na zapowiedź przed ślubem naszego przodka, który ostatecznie nie został zawarty. Przecież młodzi mogli się rozmyślić lub zaszła przeszkoda kanoniczna.
Ogólne księgi zapowiedzi świetnie ukazują przekrój społeczny osób zamieszkujących teren parafii tarnowskiej. Warto je przeglądać. Szczególnie gdy nie wiemy gdzie dokładnie odbył się ślub, a znamy przybliżoną datę lub spisany akt ślubu jest ubogi w informacje. Reasumując zapowiedzi przedślubne mogą stanowić dla nas dodatkowe źródło wiedzy o naszych przodkach i warto zwrócić uwagę na te księgi jeśli zachowały się w parafiach naszych antenatów.
Źródła:
Księgi metrykalne parafii Tarnów-Katedra
Księgi zapowiedzi parafii Tarnów-Katedra
http://www.heraldika-erby.com/?cz_erby-ceske-slechty-conway-von-waterford,32
Anna Francisca Conway von Watterford oo Stanislawow 8. 5. 1777, von Medina
20 stycznia 1793
J.W. Stanisław Kostka hrabia Humnicki Konsyliarz Forum Nobilium Tarnowskiego
z
W.Jaśnie Panną Anną Niesiołowską Podczaszanką Sanocką
Zap. III
Tutaj także nie odnalazłam aktu ślubu, ale podejrzewam, że zapowiedź została wygłoszona ze względu na to, że przyszły nowożeniec zamieszkiwał w Tarnowie. Ślub odbył się zapewne w miejscu zamieszkania panny młodej skoro nie odnotowano go w Tarnowie, gdzie mieszkał w tym czasie hr. Humnicki.
Księgi zapowiedzi zawierają wiele ciekawych wpisów. Starsze z nich mogą zawierać ciekawsze informacje niż sam akt małżeństwa, który może ograniczać się tylko do imion i nazwisk nowożeńców oraz ich wieku i stanu cywilnego. W zapowiedziach może znaleźć się informacja o miejscu zamieszkania, profesji/zawodzie lub dane dotyczące rodzica przyszłego nowożeńca (szczególnie kobiety) i sprawowanej przez niego funkcji. Są akty zapowiedzi dotyczące żołnierzy różnych pułków z dokładną nazwą regimentu. Może nawet uda nam się natrafić na zapowiedź przed ślubem naszego przodka, który ostatecznie nie został zawarty. Przecież młodzi mogli się rozmyślić lub zaszła przeszkoda kanoniczna.
Ogólne księgi zapowiedzi świetnie ukazują przekrój społeczny osób zamieszkujących teren parafii tarnowskiej. Warto je przeglądać. Szczególnie gdy nie wiemy gdzie dokładnie odbył się ślub, a znamy przybliżoną datę lub spisany akt ślubu jest ubogi w informacje. Reasumując zapowiedzi przedślubne mogą stanowić dla nas dodatkowe źródło wiedzy o naszych przodkach i warto zwrócić uwagę na te księgi jeśli zachowały się w parafiach naszych antenatów.
Źródła:
Księgi metrykalne parafii Tarnów-Katedra
Księgi zapowiedzi parafii Tarnów-Katedra
http://www.heraldika-erby.com/?cz_erby-ceske-slechty-conway-von-waterford,32
