Księgi metrykalne parafii Skrzyszów

Parafia Skrzyszów od dawna leży w kręgu moich zainteresowań. Do fary przynależały m. in. wsie Jodłówka-Wałki i Wola Rzędzińska, gdzie dawniej żyli moi antenaci. Metryki Skrzyszowa są ostatnimi księgami z XVIII wieku, które zostały mi do przeglądnięcia. Zaczęłam badać historię parafii intensywniej, aby zorientować się poprawnie w stanie zachowania ksiąg metrykalnych.

Parafia Skrzyszów

Dostępne publikacje podają różne daty co do utworzenia parafii w Skrzyszowie. Fara mogła już istnieć w 1 połowie XIV wieku. Długosz zapisał, że w 1416 roku parafia Skrzyszowska została przyłączona do kolegiaty tarnowskiej. Rozdzielenie tych far nastąpiło dopiero w 1736 roku, gdy ponownie utworzono parafię w Skrzyszowie. Informacja ta nasuwa wniosek, że przed 1736 rokiem metryki Skrzyszowa powinny być w wspólnej księdze z metrykami tarnowskiej katedry. Rzeczywiście gdy przeglądamy tarnowskie metryki z 1 połowy XVIII wieku, to widzimy zapisy aktów z: Skrzyszowa, Woli Rzędzińskiej, Pogórskiej Woli, Wielkiego Pola, Wałek itd. Według Słownika geograficznego... parafia w Skrzyszowie obejmuje: Skrzyszów, obydwie wólki: Ładna i Śrędziny, Wolę Rzędzińską, Wałki, Jodłówkę i część Rzędzina. Jak mają się informacje z słownika geograficznego do wsi zapisanych w najstarszych zachowanych księgach? Po prostu podają stan aktualny na czas wydania słownika, czyli koniec XIX wieku. Najstarsze zachowane osobne księgi fary skrzyszowskiej pochodzą z połowy XVIII wieku. Kolejno: urodzenia od 1760 roku, małżeństwa od 1752 roku i zgony od 1777 roku. W XVIII wieku wyglądało to trochę inaczej. Dużo trafniejsza informacja pochodzi z Atlasu Historycznego Kościoła w Polsce Liber visitationum - 1763. Jak podano do parafii Skrzyszów należy 10 wiosek: Skrzyszów, Wola Rzędzińska, Wola Pogórska (Pogóska Wola), Poszkole (Pośkle), Wałki, Jodłówka czyli Granice, Wielkie Pole, Pogórza, Kobylarnia, Bartynia.

Kościół parafialny w Skrzyszowie.
Źródło: https://malopolskie.fotopolska.eu/743641,foto.html

Wsie XVIII-wiecznej parafii skrzyszowskiej

W księgach metrykalnych jak można się spodziewać odnajdziemy: Skrzyszów, Wolę Rzędzińską, Pogórską Wolę, Wałki i Jodłówkę. Oprócz tych wsi odnajdziemy także wiele różnych nazw, co niektóre bardzo mnie zaskoczyły, bo nigdy ich nie słyszałam. Spotkamy nazwę Granice, a nawet Jodłówka seu Granice, czyli Jodłówka lub Granice. Wcześniej nie spotkałam takiej nazwy dla Jodłówki albo po prostu jej nie zanotowałam. Zdarzyło mi się oglądać zapis Jedłowka, Jodlowka, Jodlowka zamojska itp. Głownie funkcjonuje on w księgach Lisiej Góry, ponieważ część Jodłówki należała do tej parafii. Dalej napotkamy nazwy będące dziś częścią Pogórskiej Woli: Pogórza, Wielkie Pole, Pośkle (Poszkle), Żurawiniec, Kobylarnia (Kobelarnia). Interesujące są dla mnie nazwy Żurawiniec, Kobylarnia, ponieważ mam przodków z tej parafii o nazwiskach Kobyl (Kobel) i Żurawski (Żurowski). W metrykach są jeszcze nazwy Plebania (odnosi się zapewne do osób mieszkających i pracujących na plebani), Łęka, Pełcze,  Bartynia i Bartnica (może dwie ostatnie to nazwa tej samej wsi).

Pierwsze wsie zaczęły się odłączać od fary już w 2 połowie XVIII wieku. Najpierw w 1778 roku zbudowano kościół/kaplicę w Pogórskiej Woli, która przyłączyła do parafii swoje przysiółki i stała się filią parafii skrzyszowskiej. Dużo później, bo w 1925 roku powstała parafia w Woli Rzędzińskiej, która zagarnęła Wałki i Jodłówkę. Przy parafii pozostały więc tylko Skrzyszów, Ładna i Śrędziny.

Kościół parafialny w Pogórskiej Woli. Przesuwanie kościoła w 1932 roku.
Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe, sygn. 1-U-4887-1

Kościół parafialny w Woli Rzędzińskiej. Fot. M. Sztorc.
Źródło: http://tarnowskiekoscioly.net/index.php/koscioly/111-wola-rzedzinska-kosciol-matki-boskiej-nieustajacej-pomocy

Przodkowie z dawnej parafii Skrzyszów

Jak pisałam już kilka razy moi wstępni nie mieszkali w samym Skrzyszowie tylko w wioskach należących do parafii, a głównie w Wałkach i Jodłówce. Po przeglądnięciu najstarszych metryk do tej listy doszła również Wola Rzędzińska, Pogórska Wola, Wielkie Pole. Są to głównie moi antenaci po mieczu. Nosili następujące nazwiska: Bryg (Brygiewicz), Cielocha, Cioch, Cyz (Cyza), Czochara, Derus, Drwal, Fiołek, Jarosz, Kalita (Kaleta), Kalisz, Kapustka, Kiełbasa, Kozioł, Kuta, Lazarowicz, Marszałek, Masło, Pękala, Smagacz, Sobol (Sobal), Stach, Wroński, Zaucha, Żmuda. W XX i XIX wieku antenaci mieszkają w Jodłówce-Wałkach, dopiero w XVIII wieku zaczynam obserwować drogę ich migracji do wsi Wałki. Nie ma się czemu dziwić, bo sama wieś Wałki powstała najprawdopodobniej na początku XVIII wieku. Jest to też główny powód tego, że posiadam po kilka linii przodków noszących to samo nazwisko. Przy zawieraniu małżeństw wewnątrz wsi nie było za wiele "kombinacji" do wyboru. Trzy i więcej razy jak na razie powtarzają się w moim wywodzie nazwiska: Bryg, Cyz, Kozioł, Kiełbasa, Marszałek, Stach i Zaucha.
Najciekawszym dla mnie nazwiskiem jest dość rzadko występujące Lazarowicz. Wnosi je do mojego wywodu moja 6xprababka Zofia (*1766 +1815) Wrońska z domu Lazarowicz, która ok. 1782 roku poślubia mojego 6xpradziadka Józefa Wrońskiego (*1766 +1820). Para mieszka w Wałkach, skąd pochodził pradziad. Zofia urodziła się w Woli Rzędzińskiej. Jej rodzicami byli Wawrzyniec Lazarowicz i Marianna z domu Bryg. Odnalazłam akty chrztu w Woli Rzędzińskiej ich 5-ciu córek: Anny (*1763), Zofii (*1766), Agnieszki (*1769), Reginy (*1773) oraz Magdaleny (*1775). Niestety w zachowanych od 1752 roku księgach brak aktu małżeństwa 7xpradziadków. Właściwie to nie ma aktów małżeństwa żadnych osób noszących nazwisko Lazarowicz. Wśród aktów chrztów są pary małżeńskie: Sebastian Lazarowicz i Małgorzata oraz Kazimierz Ciochon i Katarzyna Lazarowiczowna. Oba małżeństwa również pochodzą z Woli Rzędzińskiej. Nie natknęłam się na żadnych Lazarowiczów w podobnych latach w okolicznych parafiach. Wcześniejsze losy tej rodziny mogą pozostać zagadką, którą nigdy nie uda mi się rozwikłać. Do 7 i 8xpradziadków udało mi się doprowadzić większość gałęzi antenatów pochodzących z parafii Skrzyszów. Wynik ten uważam za całkiem niezły. Trochę lepsze osiągnięcia mam w parafii Tarnów-Katedra oraz częściowo Luszowice i Lisia Góra. Jak wspomniałam wcześniej furtką pozostają akta z parafii tarnowskiej sprzed 1738 roku. Jest szansa, że kilka linii ułoży się w całość i będę mogła poprowadzić dalszy wywód przodków z parafii Skrzyszów.


Źródła:
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego... http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/
Księgi metrykalne parafii Skrzyszów
Księgi metrykalne parafii Tarnów-Katedra