Jak szukać kolonistów niemieckich w Galicji?

Moje drzewo genealogiczne zawiera również rodziny kolonistów przybyłych na tereny dzisiejszego województwa małopolskiego i podkarpackiego w XVIII w. i wcześniej. Z tego powodu wraz z postępem w badaniach genealogicznych miałam trudności z odnalezieniem kolejnych pokoleń. Przez lata odkrywałam różne źródła, które uzupełniały moje drzewo lub dawały mi wskazówkę, gdzie powinnam szukać kolejnych pokoleń.

Źródła kościelne i metrykalne

Zwykle po raz pierwszy poznajemy przodków na kartach ksiąg metrykalnych. W metrykach kolonistów  o ból głowy przyprawia zapis nazwiska. Często jest ono przekręcane np. poprzez pominięcie lub zły zapis niemieckich znaków lub zapis nazwiska ze słuchu. Zapominamy również, że nazwiska kobiet mogą być odmienne od formy podstawowej poprzez dodanie przyrostków jak to ma miejsce również w języku polskim. Na przykładzie nazwiska Nowak pannę o tym nazwisku zapiszemy jako Nowakówna, a mężatka/wdowa to Nowakowa. Podobnie w języku niemieckim w księgach urodzeń, małżeństw i zgonów są analogiczne zapisy. Przykładowo nazwisko Wolf dla panny zapis będzie Wolfin a dla mężatki/wdowy dodawano przyrostki -in, -er Wolfin, Wolfer. Z tego powodu często błędnie zakładamy, że chodzi o inne nazwiska.

Fragment z księgi chrztów z Sulzheim

Fragment z księgi małżeństw kolonii Pławo

Warto korzystać również z innych źródeł dostępnych na parafiach i w archiwum diecezjalnym lub archiwum archidiecezjalnym. Takimi źródłami są np. alegaty, księgi zapowiedzi przedślubnych, wyciągi z ksiąg metrykalnych wraz z rysunkami drzew genealogicznych, spisy poddanych na gruntach plebana, regestry, status animarium, dyspensy od stopnia pokrewieństwa i inne, z którymi się jeszcze nie spotkałam.

Źródła niemetrykalne

Jednym z pierwszych źródeł niemetrykalnych, do których zaglądamy jest książka Ludwiga Schneidera Das Kolonisationswerk Josefs II. in Galizien: Darstellung und Namenlisten. Książka zawiera spis kolonii oraz przybyłych do nich kolonistów z czasów kolonizacji Józefa II.

Kolejna książka szerzej omawiająca temat kolonistów to publikacja dr Franza Wilhelma i dr Josefa Kallbrunnera Quellen zur deutschen Siedlungsgeschichte in Südosteuropa. Zawiera ona spisy kolonistów udających się do Południowo-Wschodniej Europy od 1749 roku.

Jeśli jednak skupiamy się okresie od kolonizacji Józefa II to warto skorzystać z katalogów archiwum wiedeńskiego dostępnych na stronie familysearch.org pod nazwą Ansiedlerakten, 1782-1805. Najpierw przeglądamy karty, które są ułożone alfabetycznie nazwiskami, a później zawartość fascykuł (Fasz.)

Karta katalogowa Wojciecha (Alberta) von Tetmayer

Do dyspozycji są również zbiory w archiwach państwowych: księgi hipoteczne, notariat, akta emigracyjne i inne. Warto korzystać także z zbiorów różnych portali internetowych lub wyszukiwarek online: Galizien German Descendants, Gedbas, Genealogy Indexer, Bibliotek Cyfrowych, Szematyzmów urzędniczych i militarnych, dokumentacji wojskowej i innych portali genealogicznych.

Spis miejscowości mających księgi rodzin w portalu GGD

Wyszukiwarka Gedbas

Strona z wojskowej księgi ewidencyjnej

Korzystając ze zbiorów online takich jak indeksy powinniśmy brać również pod uwagę, że indeks dotyczący poszukiwanej przez nas osoby został pominięty lub nazwisko zostało błędnie zapisane. Czyli indeks nie jest wyznacznikiem obecności lub braku dokumentu. Podczas badań genealogicznych miałam sytuację, gdzie indeks w księdze notarialnej zawierał interesujące mnie nazwisko, a w księdze brakowało tego aktu. W kolejnej sprawie stworzono błędny indeks osoby zamiast Leisin (Leis) zapisano Beker. Przeglądniecie księgi metrykalnej pozwoliło mi dotrzeć do poszukiwanego aktu. Braki dokumentów i pomyłki zdarzają się jak w każdych innych dokumentach.

Odkrywając pierwsze pokolenie kolonistów uzyskujemy informacje skąd przybyła dana rodzina. Otwierają się przed nami nowe źródła i tereny poszukiwań. Możemy korzystać np. z ksiąg rodzin zawierających informacje dotyczące kolejnych pokoleń.

Fragment Księgi Rodzin katolickiej parafii Volxheim

Są to dane o każdej osobie zamieszkującej na terenie parafii. Parafianie pogrupowani są w rodziny. Dla każdej osoby mamy informacje pochodzące aktu urodzenia, małżeństwa i zgonu o ile zdarzenie odbyło się na terenie parafii. W nawiasie kwadratowym dodatkowo zapisano numer strony oraz numer aktu metrykalnego. Jeśli dana osoba występuje jeszcze pod inną rodziną np. jako małżonek to po prawej zapisano numer tej rodziny np. <21>.

Możemy korzystać również z źródeł archiwalnych oraz portali genealogicznych. Po raz kolejny będziemy poszukiwać materiałów i narzędzi wspierających nasze badania genealogiczne. Ja miałam chyba pecha i poszukiwania z Galicji zaprowadziły mnie z jednej strony na tereny Niemiec i później Italii, a z drugiej do Niemiec, Holandii i Walii. Wiele jeszcze przede mną. Mam nadzieję, że odkryję kolejne źródła, które pozwolą mi kontynuować poszukiwania i dodać kolejne pokolenia do wywodu przodków.