Luszowice, Smyków i Lipiny

Ostatnio zajmowały mnie metryki w miejscowościach najliczniej zamieszkiwanych przez moich przodków tj. Rzędzina (obecnie dzielnica Tarnowa), Wałek (obecnie Jodłówka-Wałki) i Starej Jastrząbki. Uzupełniam na ile pozwalają księgi metrykalne pokolenie moich 6xpradziadków. Osobiście nie lubię przez wiele miesięcy wertować tych samych ksiąg. Łatwo wtedy popaść w rutynę i dlatego swoje poszukiwania prowadzę piętrami tj. szukam jednego pokolenia przodków. Przeglądam w tym celu ok. 30 lat metryk wypisuję wszystkich parafian o poszukiwanych nazwiskach tworząc drzewka rodziny. Gdy już mam pełen obraz sytuacji zmieniam kierunek poszukiwań. Kolejno w moich badaniach postanowiłam zająć się metrykami parafii, do której ksiąg dawno nie zaglądałam. Padło na Luszowice. 

Parafia Luszowice

Interesujące mnie Luszowice leżą w powiecie dąbrowskim, gminie Radgoszcz, województwie małopolskim. Według legendy miejscowość Luszowice założył bliżej nieznany rycerz o imieniu Lusz (Lusław), który osiadł na terenie dzisiejszej wsi. Luszowice były wsią królewską, a w 1386 roku zostały podarowane za zasługi wojewodzie sandomierskiemu Janowi z Tarnowa. W 1536 roku już tylko połowa wsi należała do Jana kolejnego dziedzica rodu Tarnowskich. Druga część wsi weszła w majątek Jana Tarły herbu Topór drogą mariażu z Dorotą Tarnowską. Tarłowie byli pierwszymi dziedzicami, którzy osiedli we wsi. Zbudowali zamek obronny w części Luszowic zwanej Starą Wsią, a w Luszowicach Górnych na Dębowcu dworek.   

Luszowice z wyodrębnionymi częściami wsi i okoliczne miejscowości.
Źródło: http://www.zumi.pl/Luszowice,namapie.html#50.146112/21.144704/7

W 1685 roku Luszowice i Lipiny objął drogą dziedziczenia kolejny potomek rodu Tarłów - Zygmunt Tarło. Utworzono wtedy tzw. klucz luszowicki. Z inicjatywy i fundacji Zygmunta Tarły w 1686 roku w Luszowicach wybudowano kościółek. Do parafii w Luszowicach włączono w tym czasie Smyków i Lipiny wyodrębnione z parafii w Lisiej Górze.

Stary kościół w Luszowicach rozebrany w 1913 roku.
Źródło foto.: http://www.luszowice.diecezja.tarnow.pl/index.php/historia-kosciola

Sto lat później od 1768 roku właścicielami Luszowic była rodzina Prebendowskich. W 1846 roku w Galicji doszło do niechlubnego wydarzenia tzw. rzezi galicyjskiej. Chłopi zamordowali m. in.: Ludwika Baranowskiego - właściela majątku Świerze i dzierżawcę Smykowa, Antoniego Leśniewskiego - teścia dzierżawcy Luszowic i Lipin (Ludwika Hubickiego, który został pobity). W Lisiej Górze zamordowano Terleckiego, ekonoma z Luszowic. Napadnięto także na dwory Małkowskiego w Lipinach i Halcera w Świerzu, grabiąc wyposażenie i niszcząc sprzęty domowe. Po uwłaszczeniu w 1848 roku majątek Luszowice przejęła hrabina Konstancja z Wiktorów Romerowa, choć jak podają metryki w 1855 roku rodzi się tam Ludwik Prebendowski syn właścicieli. W tym czasie parafia Luszowice liczyła 2900 ludności katolickiej i 200 izraelitów. Warto wspomnieć, że na terenie Luszowic z inicjatywy proboszcza parafii księdza Franciszka Łukaszewskiego została założona w 1853 roku szkoła trywialna.

Budynek pierwszej szkoły w Luszowicach.
Źródło fot.: http://www.l_wojcik.republika.pl/

Jeśli chodzi o Lipiny to nazwa ta pojawia się w dokumentach dopiero w latach 20 XVII wieku. W XVIII-wiecznych Lipinach było bardzo dobrze rozwinięte tkactwo lniane. Miejscowość należała do klucza luszowickiego i od powstania w 1686 roku parafii w Luszowicach przynależała do niej, wcześniej zaś do parafii w Lisiej Górze. Lipiny najpierw przez Tarłów później przez Prebendowskich były oddawane w dzierżawę.

Księgi metrykalne parafii w Luszowicach 

Z parafii Luszowice pochodzi niewielka gałązka moich przodków - od 3xprababki Ludwiki z domu Warzecha.

Wywód przodków Ludwiki z domu Warzecha

Moja 3xprababka urodziła się w 1830 roku w Luszowicach. Rodzicami Ludwiki byli Jan Warzecha i Marianna z domu Król. 4xpradziadkowie ślubowali w Smykowie w 1806 roku. Byli rodzicami m. in.: Walentego, Jakuba, Reginy, Marianny, Andrzeja, Stanisława, Zofii, Ludwiki (moja 3xprababka) i Józefa. Dzieci rodziły się w Smykowie Wielkim (zwanym czasami Smyków Luszowicki) i Luszowicach. 4xpradziadek Jan Warzecha urodził się w 1784 roku z Józefa Warzechy i Marianny Żurawskiej. Marianna z domu Ptak - moja 4xprababka urodziła się w Luszowicach w 1790 roku. Jej rodzicami byli Stanisław Ptak i Marianna z domu Król. Para zawarła związek małżeński w 1786 roku w Lipinach, choć metryka podaje, że panna młoda pochodziła z Luszowic. Ich dzieci najpierw rodziły się w Lipinach, a później w Luszowicach. Na dzień dzisiejszy przeglądnęłam metryki urodzeń i małżeństw od 1785 roku. Warto kartkować wszystkie miejscowości parafii bo jak widać na moim przykładzie przodkowie przemieszczali się między wioskami należącymi do parafii w Luszowicach. Chociaż wydaje mi się, że ta zmienność zależała od danego okresu, w którym dzierżawiono te majątki. Jeśli jeden z majątków był dzierżawiony w całości i pozostałe częściowo przez jedną osobę to włościanie podawali raz jedną, a raz drugą miejscowość. Przy tej zmienności nazw wsi nie zmieniał się tylko numer domu. Samo pojawianie się okresowo nazwy Smyków Luszowicki może świadczyć o tym, że właściciel/dzierżawca posiadał Luszowice i część Smykowa od strony Luszowic. Trudno mi to stwierdzić jednoznacznie, radzę jednak przy poszukiwaniu metryk antenatów przeglądać wszystkie miejscowości przynależne do parafii w Luszowicach. Do tego warto także zaglądnąć do akt parafii w Lisiej Górze, jeśli w Luszowicach nie odnajdziemy poszukiwanych metryk. Przede mną badania metryk przed 1785 rokiem. Można powiedzieć, że metryki są całkiem kompletne w tym przedziale od powstania parafii w 1686 roku, co nie zdarza się często w powiecie dąbrowskim. Zachowały się akta urodzeń z lat: 1688-1691, 1741-1775, 1777-1785, małżeństwa z lat: 1686-1783 i zgony z lat: 1728-1936. Jak widać nie jest źle. Na pewno uda mi się uzupełnić pokolenie 6xpradziadków, jak będzie dalej nie wiem. Akta mają 50-letnią lukę w metrykach urodzenia, ale są kompletne metryki małżeństwa, co może znacząco pomóc. Wspomnę jeszcze, że całkiem nieźle są opracowane indeksy urodzeń z parafii po 1785 roku na stronie familysearch.org. Nie znalazłam żadnej monografii wsi, może Wy natrafiliście na jakąś pozycję? Odnalazłam tylko informację, że w 2002 roku wydano publikację Spacerkiem po Luszowicach. Czy ktoś zapoznał się z tą książką? W każdym razie przede mną jeszcze 100 lat metryk, o postępach w poszukiwaniu przodków z parafii Luszowice napiszę jeszcze na pewno w jednym z kolejnych postów :)

Aktualna kwerenda o przodkach z parafii Luszowice tutaj.

Źródła:

Piekosiski Franciszek, Rycerstwo polskie wieków średnich. Tom 3: Rycerstwo małopolskie w dobie piastowskiej,

http://www.luszowice.diecezja.tarnow.pl/index.php/historia-kosciola

https://malopolska.szlaki.pttk.pl/2355-pttk-malopolska-luszowice

https://pl.wikipedia.org/wiki/Luszowice_(powiat_d%C4%85browski)

http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/486

http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/266

http://www.l_wojcik.republika.pl/

Księgi metrykalne parafii Lisia Góra i Luszowice

Pierwsza publikacja: 11 listopad 2017