Fotografia w Tarnowie w XX wieku

Pierwsze zakłady fotograficzne zawitały do Tarnowa w latach 60 XIX wieku. Wtedy po raz pierwszy tarnowianie mogli skorzystać z możliwości uwiecznienia swoich twarzy na papierowym kartoniku. Fotografią w XIX wieku zajmowali się: Samet, Schwarz, Bleiweissowie, Stadler, Piotrowski, Starża Majewski, Białoruski, Polkowski, Ryś i Mroczkowscy. Działalność dwóch z wymienionych studiów fotograficznych była kontynuowana w XX wieku, ale powstawały także nowe firmy fotograficzne. XX wiek  był czasem, gdy fotografia na dobre zagościła w naszych domach, a posiadanie albumów z licznymi zdjęciami stało się codziennością, a nie przywilejem najbogatszych warstw społeczeństwa.

Zakłady fotograficzne rozpoczynające działalność w Tarnowie po 1900 roku

Opisane w ostatnim poście dwa zakłady fotograficzne kontynuowały swoją działalność także w XX wieku. Mowa tu o atelier Leona Starża Majewskiego i Tadeusz Mroczkowskiego. Firmę Majewskiego już przedstawiłam, czas więc na dokładniejsze nakreślenie działalności Mroczkowskich. Jak pisałam zakład mieścił się przy ul. Kaczkowskiego 5, naprzeciwko łaźni Neptun. Początkowo prowadzony był przez dwóch braci Aleksandra i Tadeusza Mroczkowskich, jednak zakończyli oni współpracę w 1897 roku. Do 1905 roku zakład samodzielnie prowadził Tadeusz Mroczkowski. Był bardzo pracowity, dbał o komfort klientów, salon urządzony był wygodnie, dbano o nienaganną prezentację zdjęć w witrynach. Zakład był czynny w godzinach 8-18, mocno reklamował swoją działalność w prasie - między latami 1892-1939 ukazało się aż 500 reklam zakładu! Usługi świadczono także poza Tarnowem, a na życzenie klienta zdjęcia kolorowano, wykonywano na porcelanie lub atłasie. Dla zwiększenia zysków Mroczkowscy wydawali albumy z zdjęciami z Tarnowa, robili zdjęcia do publikacji o Tarnowie, do prasy itp. Po śmierci Tadeusza zakładem kierował Edward Kisielewski, a właścicielką była Emilia Mroczkowska. W okresie międzywojennym w wyniku mniejszej ilości zamówień zakład podupadł. Większą część zamówień zaczęły stanowić zdjęcia do dokumentów. Od ok. 1930 roku firmę przejął syn Tadeusza i Emilii Mroczkowskich. Władysław Mroczkowski prowadził zakład przez kolejne 50 lat. Firma Mroczkowskich działała od 1892 do 1983 roku, czyli uwieczniała na zdjęciach Tarnowian prawie 100 lat.

                        

W kamienicy na ul. Krakowskiej 16 powstało ok. 1900 atelier Maurycego Huttera. Fotografie Huttera można było podziwiać na wystawie przemysłowo-rolniczej w Tarnowie w 1905 roku oraz w książce Zdzisława Simche Tarnów i jego okolice. Oprócz fotografii Maurycy Hutter zajmował się także działalnością społeczno-polityczną był m. in. prezesem stowarzyszenia rzemieślników żydowskich Jad Charuzim, członkiem PPS. Zakład fotograficzny Huttera istniał do wybuchu II Wojny Światowej. Maurycy Hutter zginął w 1941 roku w Tarnopolu.

Maria Olma-Słopecka była pierwszą kobietą, która założyła zakład fotograficzny w Tarnowie. Maria Olma pracowała wcześniej w atelier Alojzego Olmy w Krakowie pod adresem Podwale 14. W Tarnowie otworzyła samodzielną pracownię w 1908 roku pod szyldem Olma. Zakład oferował obok tradycyjnych zdjęć kopie fotograficzne planów, drzeworytów, rysunków i obrazów oraz portrety olejne i pastelowe, winiety, dyplomy itd. Firma działała do lat 20 XX wieku.

               

W dawnym lokalu Olmy swoją formę założył pochodzący z Białej na Śląsku Wiktor Drejak. Niestety lata 20 to nie był dobry czas na otwarcie interesu, więc w 1926 roku doszło do fuzji studia Adela należącego do Drejaka z firmą ONA działającą w lokalu przy Placu Sobieskiego 2 - własność M. Kadnikowa. Firma mocno walczyła o klienta oferując zniżki dla urzędników państwowych i uczniów, udzielała bezpłatnych porad fotoamatorom i wywoływała za darmo ich filmy, reklamowała się w prasie. W okresie okupacji niemieckiej Wiktor Drejak był jedynym Polakiem prowadzącym zakład fotograficzny w Tarnowie.
Atelier Mojżesza i Reginy Pretzlów powstało ok. 1912 roku. Brak informacji o lokalizacji firmy, wiadomo, że przejęli oni po śmierci Leona Starża Majewskiego w 1915 roku jego zakład przy ul. Nowy Świat 10. Zachowano nazwę firmy - Marya. W okresie międzywojennym Regina Pretzl-Hulles prowadziła zakład samodzielnie, używała pseudonimu Rena Hulles. W 1929 roku Rena Hulles została wybrana do Izby Rzemieślniczej w Krakowie. Zakład fotograficzny działał do wybuchu II Wojny Światowej.

Także do wybuchu II Wojny Światowej działał zakład St. Witzera. Studio fotograficzne zostało założone na przełomie 1927/1928 roku. Siedziba firmy mieściła się pod adresem Bandrowskiego 16. St. Witzer dla zwiększenia zysków przyjmował i odsyłał zamówienia pocztą od klientów mieszkających poza Tarnowem.
W 1928 roku w kamienicy przy ul. Krakowskiej 20 Herman Pflanzer uruchomił zakład fotograficzny Studio. W latach 1925-1928 w lokalu mieściło się atelier Róża. Od 1931 roku Pflanzer wzbogacił swoją ofertę o sprzedaż aparatów i wyrobów fotograficznych. Studio działało do wybuchu II Wojny Światowej, a jego właściciel od 1929 roku był członkiem Krakowskiej Izby Rzemieślniczej. Zakład oferował w celu reklamy oferował m. in. bezpłatne wywoływanie negatywów. W czasie okupacji w tym lokalu pod szyldem Photo-Studio firmę prowadził A. Schilling.

Zakłady fotograficzne rozpoczynające działalność w Tarnowie po 1930 roku

Kolejna z firm pod szyldem Rembrandt działa od przełomu 1930/1931 roku do dnia dzisiejszego. Siedziba firmy niezmiennie mieści się w lokalu na Placu Sobieskiego 2 - wcześniej mieścił się tam wspomniany wcześniej zakład ONA. Działalność atelier rozpoczął fotograf narodowości żydowskiej. Firma oferowała zdjęcia legitymacyjne, pocztówkowe, ślubne, komunijne, grupowe, portretowe itd. Fotograf działał do wybuchu II Wojny Światowej. W latach okupacji zakładem zarządzał A. Schilling (wspomniany powyżej). Od zakończenia wojny do 1975 roku firmę prowadził Jan Sypniewski. Obecnie właścicielem firmy jest E. Mizera.
Zakład Foto-technika i sklep Fotografika Chaskiela Bronsteina istniały w latach 1930-1939. Najpierw Foto-technika prowadziła działalność w lokalu pod adresem Wałowa 16, a później Wałowa 8 - w miejscu pierwszego znanego w Tarnowie atelier A. Sameta. Bronstein reklamował firmę w Tygodniku Żydowskim. W okresach świąt ceny zdjęć były niższe o 50%. Właściciel firm należał do Tarnowskiego Towarzystwa Miłośników Fotografii. W Fotografice amatorzy fotografii mogli wywoływać bezpłatnie negatywy oraz zlecać odbitki i powiększenia. Chaskiel Bronstein wraz z rodziną został deportowany w głąb Rzeszy. Fotografikę podczas okupacji prowadził Żabiński i A. Schilling. Zdjęcia wykonane m. in. przez Bronsteina są częścią albumu i wystawy zatytułowanej „I ciągle widzę ich twarze” powstałej z inicjatywy Fundacji Shalom.
Od 1932 roku w lokalu przy Placu Katedralnym 1 działało atelier Wanda, którego właścicielką była Cecylia Bernakiewicz. W okresie okupacji zakład działał pod nazwą Photo-Wanda. Firma istniała do lat 60 XX wieku.

Podsumowując działalność zakładów fotograficznych w Tarnowie w pierwszej połowie XX wieku można napisać, że kres aktywności wielu z nich przyniosła II Wojna Światowa. W czasie okupacji niemieckiej istniały 4 atelier, a 3 z nich (Photo-Studio, Photo-Wanda, Rembrandt) działały pod nadzorem tzw. Treuhänderów - administratorów z ramienia władz niemieckich. Administratorami firm fotograficznych w Tarnowie byli Żabiński i Schilling. Po wyzwoleniu działalność wznowili Mroczkowscy, Cecylia Bernakiewicz i zakład Rembrandt z nowym właścicielem Janem Sypniewskim. Reszta firm to zupełnie nowo otwarte zakłady fotograficzne.
W XX wieku w Tarnowie prócz zakładów fotograficznych działały też drogerie, które oferowały wywoływanie zdjęć oraz specjalistyczne sklepy z sprzętem fotograficznym i ofertą usług dla amatorów fotografii. W tym zakresie należy wymienić firmy takie jak: Zakład i sklep optyczny Wiktora Żuławskiego, Drogeria Sanitas Franciszka Swarowskiego, sklep Jakuba Wistreicha, Tumafoto Szlomo Thuma, Fotografika Chaskiela Bronsteina.

Zapraszam do lektury posta o fotografii w XIX-wiecznym Tarnowie:
Zakłady fotograficzne w Tarnowie w XIX wieku

Źródła:

Gomoła Zbigniew, Tarnowskie zakłady fotograficzne

Gomoła Zbigniew, Tarnowska fotografia amatorska i artystyczna

Zdjęcia kartoników z logo zakładów fotograficznych: Muzeum Historii Fotografii w Krakowie

http://zbiory.mhf.krakow.pl/navigart/select/taxonomy?tid=340&id=taxonomy&limit=25&vt=list

Pierwsza publikacja: 8 lipiec 2017