Zakłady fotograficzne w Tarnowie w XIX wieku

Albumy zawierające fotografie przedstawiające naszych antenatów są niewątpliwie jednymi z najcenniejszych pamiątek zachowanych w archiwach rodzinnych. Niestety często zdjęcia pochodzące z końca XIX wieku lub nawet 1 połowy XX wieku zawierają twarze osób, które nie możemy powiązać z nazwiskiem. Sama mam dużą kolekcję zdjęć, które z 100 % pewnością nie mogę zestawić z nazwiskami. W określaniu przybliżonej daty powstania posiadanej w zbiorach fotografii pomocna jest wiedza jakie zakłady fotograficzne istniały w danym okresie w okolicy. W Tarnowie na przestrzeni XIX i XX wieku było kilka zakładów fotograficznych, których pieczęć na pewno zdobi rewers chociaż części zdjęć z naszych zbiorów. Pierwsze fotografie w zbiorach tarnowian mogą pochodzić nawet z lat 60 XIX wieku, kiedy to został założony w mieście pierwszy znany dziś zakład fotograficzny. 

Zakłady fotograficzne Tarnowa w XIX wieku

Z zachowanych źródeł wiadomo, że jeden z pierwszych lub pierwszy zakład fotografii w Tarnowie założył w latach 60 XIX wieku A. Samet. Atelier było zlokalizowane przy Placu Pocztowym lub w jego okolicy. Nie znalazłam więcej informacji o pionierze fotografii w Tarnowie. Rodzina Sametów pochodzenia żydowskiego zamieszkiwała w Tarnowie jeszcze w 1 połowie XX wieku.

Pieczęć zakładu fotografii A. Samet z rewersu zdjęcia

Kolejne, także założone w latach 60 XIX wieku atelier było własnością L. Bleiweissa i M. Schwarza. Studio mieściło się w kamienicy Tomasza Wróblewskiego pod adresem Krakowska 4. Na przełomie lat 60/70 XIX wieku firmę przejął S. Bleiweiss, prawdopodobnie syn jednego z wcześniejszych właścicieli. Dbał on o profesjonalny wygląd fotografii, na odwrocie kartonika umieszczał piękny nadruk logo firmy, który drukowany był w Wiedniu. Rozwijającą się firmę Bleiweiss przeniósł w 1882 roku do kamienicy przy ul. Wałowej 6. Przechodniów przed witryny zakładu przyciągały wyeksponowane fotografie Tatr. Po S. Bleiweissie firmę w tym lokalu prowadzili kolejno: Stanisław Stadler, Jan Bednarski, Chaskiel Bronstein. 

                  

                

Atelier Stanisława Stadlera działało pod adresem Wałowa 6-8 od 1896 roku. Zakład fotograficzny prowadził działalność także w Rabce i Zakopanem. W 1900 roku Stadler przeniósł się do Krakowa.

Przed latami 80 XIX wieku w Tarnowie działał zakład fotograficzny pod szyldem Fr. J. M. Kraus. Niestety nic więcej o działalności tego fotografa nie udało mi się odnaleźć.

Kolejny fotograf Stanisław Piotrowski otworzył swój zakład fotograficzny w latach 70 XIX wieku pod adresem Chyszowska 3. Fotograf działał w nielegalnym wówczas ruchu socjalistycznym, za co został skazany w 1883 roku. Niedługo później opuścił Tarnów, a w lokalu w 1886 roku powstało atelier Leona Starży Majewskiego (*1844 +1915). Majewski działał już wcześniej w Tarnowie w latach 70 i początkiem lat 80 XIX wieku. Był powstańcem styczniowym. Działał także sezonowo w Iwoniczu i innych miejscach. Prowadził szeroką działalność fotograficzną. Fotografował Tarnów i różne wydarzenia z życia miasta, działał w różnych organizacjach i stowarzyszeniach. W swojej ofercie miał albumy zdjęć Tarnowa, Iwonicza i Heleny Modrzejewskiej. W 1908 roku przeniósł swój zakład do swojego domu przy ul. Nowy Świat 10, a atelier nazwał Marya. Po śmierci Majewskiego jego zakład fotograficzny pod tym samym szyldem przejęła w 1916 roku Rena Hulles.

               

               

Z początkiem lat 70 XIX wieku przy ul. Krakowskiej 11 atelier założył fotograf Grzegorz Białoruski. Od ok. 1880 roku wprowadził zdjęcia z połyskiem, które były nowością. Kartoniki z logo zakładu drukowała forma A. Moll z Wiednia. Białoruski prowadził swój zakład fotograficzny przez ok. 15-20 lat. 

                       

                    

                      

Również początkiem lat 70 XIX wieku swój zakład pod adresem Chyszowska 5 otworzył Antoni Polkowski. Fotograf działał w Tarnowie tylko przez ok. 10 lat. Zakład przejął wspomniany wyżej Leon Starża Majewski.

                     

Julian Ryś - absolwent wydziału malarstwa - swój zakład fotograficzny otworzył w 1886 roku. Atelier mieściło się przy ulicy Krakowskiej 9, a pół roku później przy ulicy Kaczkowskiego 5. Swoje studio reklamował jako zakład fotograficzny i artystyczno-malarski. W 1889 roku wydał album z zbiorem widoków Tarnowa. Wykonywał zdjęcia z natury, rodzajowe, kostiumowe, portretowe, grupowe, fotografie kolorowane akwarelą i portrety olejne fotografii. Początkiem XX wieku przeniósł się do Krakowa, gdzie w latach 1902-1914 działało jego atelier przy ulicy Floriańskiej 10.

Po Julianie Rysiu w atelier przy Kaczkowskiego 5 swoją działalność prowadzili Tadeusz i Aleksander Mroczkowscy. Tadeusz Mroczkowski (oraz jego żona Emilia) uczył się zawodu w Krakowie w zakładzie Walerego Rzewuskiego. Aleksander Mroczkowski był malarzem, zajmował się kolorowaniem i retuszowaniem zdjęć. Współpraca braci trwała do 1897 roku, a później do 1905 roku zakład prowadził Tadeusz Mroczkowski.

W tym samym czasie działało w Tarnowie kilka zakładów fotograficznych. Większość fotografów prowadziła swoją firmę tylko parę lat, co na pewno odpowiednio zawęzi czas, w którym powstały zdjęcia zgromadzone w naszych albumach. Niewielka ilość zakładów była zapewne spowodowana tym, że początkowo tylko zamożni członkowie społeczeństwa mogli pozwolić sobie na skorzystanie z usług atelier. Dopiero końcem XIX wieku stało się powszechne uwiecznianie ważnych uroczystości rodzinnych i zamawianie zdjęć portretowych. Fotografia dała nam możliwość ujrzenia postaci naszych antenatów, zapoznania się z ich wyglądem fizycznym. Jest to bardzo przyjemna pamiątka, dbajmy więc o jej odpowiednie przechowywanie, aby zachowane fotografie jak najdłużej cieszyły nasze oczy.

Zapraszam do lektury posta kontynuującego temat fotografii w Tarnowie:
Fotografia w Tarnowie w XX wieku

Źródła:

Gomoła Zbigniew, Tarnowskie zakłady fotograficzne

Zdjęcia kartoników z logo zakładów fotograficznych: Muzeum Historii Fotografii w Krakowie

http://zbiory.mhf.krakow.pl/navigart/select/taxonomy?tid=340&id=taxonomy&limit=25&vt=list

Pierwsza publikacja: 1 lipiec 2017