Co się stało z dokumentami tarnowskich cechów rzemieślniczych?

Moi przodkowie wykonywali wiele zawodów rzemieślniczych. Byli m.in. szewcami, kowalami, krawcami, cieślami, stelmachami, rzeźnikami itd. Z tego powodu interesowałam się zachowaną dokumentacją cechów rzemieślniczych i przeglądałam wiele sygnatur z nimi związanych. Najstarsze dokumenty przechowywane są w Archiwum Państwowym oddział w Tarnowie, a te wytworzone w XX wieku w siedzibach Izby Rzemieślniczej przy ul. J. Kochanowskiego i ul. M. Kopernika w Tarnowie.

Wśród dokumentów Cechu Krawców i Zawodów Pokrewnych jest Rejestr imion i przezwisk wszystkich panów braci i cechu od 1620 roku. Jest to najstarszy z zachowanych dokumentów cechu w Tarnowie. Około 1/3 zachowanych dokumentów pochodzi z XIX wieku, a wśród nich zainteresują nas na pewno: zapisy i wyzwoliny, księga majstrów cechu i księga członków cechu. Z dokumentów XX-wiecznych są również księgi zapisów i wyzwolin, księgi czeladników i mistrzów, protokoły komisji egzaminacyjnej, protokoły z spotkań zarządu, księgi finansowe (składek, wpłat, przemysłowe), statut cechu.

        

W jednej z ksiąg zanotowano ciekawy wpis, który przytaczam poniżej: POTOMNOŚCI DO WIADOMOŚCI Jeszcze w 1840 roku istniał patent Maryi Teresy w ten czas nie wolno było żydowi robić dla katolika i było krawców liczba ograniczona jak jeden umarł to drugi po nim nastał, a wdowa mogła prowadzić dalej rzemiosło, albo wydzierżawić, albo sprzedać. Trudno było zostać Maystrem ale jak został, to miał pewną robotę i utrzymanie famili. Żydów żadnych Maystrów nie było tylko ci co robili dla żydów płacili tak zwane suchodniowe dopiero według statutu dnia 5go maja 1885 wszyscy krawcy którzy wykonuią na własną rękę krawiectwo staią się członkami Stowarzyszenia Krawieckiego i tak na raz staią się Maystrami, a władza Powiatowa każdemu wydaie konsens, było wszystkich Maystrów 12tu którzy mieli jakie takie utrzymanie na raz Statut zrobił ich 95 w Tarnowie z tądt powstała ogulna nędza.
Piszę potomności jako fakt dokonany na własne oczy, na wieczną pamiątkę i tych co są całkowicie wypłaceni wpisujemy do tey książki Maystrowski dalszy ciąg.
Pisałem w Tarnowie dnia 6 grudnia roku pańskiego 1887. Stanisław Szeligiewicz Cechmistrz

Cech Rzemiosł Budowlanych i Zawodów Pokrewnych również posiada dokumenty z XVII wieku. Księga wpisów i wyzwolin zawiera pierwszy wpis z 1641 roku i jest najstarszym dokumentem tego cechu, który znajduje się w archiwum. W XVII wieku dominowały zawody: stalmach, kołodziej i stolarz, a później stolarz i malarz. Wśród dokumentów jest jeszcze księga wpisów i wypisów uczniów z lat 1844-1873. Pozostałe dokumenty dotyczą pierwszej połowy XX wieku.

        

W aktach Cechu Piekarzy i Zawodów Pokrewnych najstarszym dokumentem jest patent cesarski dla młynarzy sporządzony w 1784 roku. Najstarsza księga członków cechu rozpoczyna się wpisem z 1852 roku, a księga majstrów w 1841 roku. Większość dokumentów została wytworzona w pierwszej połowie XX wieku. Są wśród nich kontrakty czeladnicze, księgi członków, księgi czeladników, księgi uczniów, protokoły zebrań, protokoły komisji egzaminacyjnej.

Wśród akt Cechu Metalowców i Zawodów Pokrewnych dominują zawody: kowal, ślusarz, kotlarz, rusznikarz i nożownik. Później dochodzą też blacharze i elektrycy. Najstarsze dokumenty pochodzą z XIX wieku. Są to mi. in. księgi wpisów i wyzwolin, księgi czeladników księgi członków, rejestr umów uczniowskich i wydanych świadectw. 

        

Najstarsze dokumenty Cechu Rzemiosł Różnych z lat 1689-1859 zebrano w jedną sygnaturę. Nie przeglądałam dokumentów tego cechu dokładnie i niestety nie pamiętam już jakie zawody były w nim reprezentowane. Z notatek wiem, że ciekawy wydał mi się cech ogniowy, czyli dzisiejszych strażaków.

Cech Rzeźników i Wędliniarzy nie posiada odległej dokumentacji mimo XV-wiecznych korzeni. Najstarsza księga w archiwum datowana jest na lata 1874 - 1897. Właściwie jest to dziwna księga, bo prócz kilku czeladników katolików (w tym brat mojej prababci Franciszek Januś) reszta członków cechu jest pochodzenia żydowskiego. Prawie można pomyśleć, że otrzymało się księgę cechu żydowskiego. Na izraelickich członków cechu natrafimy też w innych cechach, ale już bez tak wyraźnej dominacji. Poza wymienioną księgą reszta dokumentacji pochodzi z pierwszej połowy XX wieku.

Akta Cechu Szewców i Zawodów Pokrewnych opisywałam we wcześniejszych artykułach, gdyż mistrzem cechu był mój pradziadek Wojciech Golec, jego brat Jan Golec i jego szwagier Jan Januś. Akt Cechu Fryzjerów i Zawodów Pokrewnych nie przeglądałam, więc nie wiem co się w nich dokładnie znajduje, ale zapewne podobne dokumenty jak te opisane w aktach pozostałych cechów.

Podsumowując dokumenty cechów rzemieślniczych z Tarnowa, z których najmłodsze datowane są na lata ok. 1945-1960 (w zależności od cechu) przekazano do Archiwum Państwowego. Akta wytworzone w drugiej połowie XX wieku znajdują się w siedzibach Izby Rzemiosła w Tarnowie. Warto przeglądać te dokumenty, gdyż można natrafić na naprawdę cenne dokumenty dotyczące życia zawodowego naszych antenatów. Jeśli nasz przodek był mistrzem zapewne wielokrotnie odnajdziemy jego podpis w dokumentach. Są także wśród akt dokumenty opisane nazwą Albumy lub Księgi pamiątkowe, które zawierają zdjęcia. Dodatkowo więc możemy odnaleźć nieznane z domowego albumu zdjęcie dziadka czy pradziadka. W aktach cechu znajdziemy nie tylko przodków z Tarnowa, ale także szeroko pojętej okolicy, dzięki czemu księgi są źródłem informacji dla potomków rzemieślników z pobliskich wsi.

Źródła:
Archiwum Państwowe oddział w Tarnowie

https://szukajwarchiwach.pl/search?q=cech%20Tarn%C3%B3w%20XTYPEro%3Azesp%20XARCHro%3A33&order=

http://izbarzemieslnicza.tarnow.pl/kontakt/