Rodzina Kajpust - czy noszący to nazwisko Polacy mają wspólnego przodka?

Rodzinę Kajpust reprezentuje moja prababka po kądzieli. Nazwisko nie jest często spotykane i wydaje się, że najsilniej jest reprezentowane na południu dzisiejszej Polski. Przeglądając księgi metrykalne mogłam zaobserwować zmiany, które zachodziły w pisowni nazwiska na przestrzeni wieków. Obecnie używana forma Kajpust przyjęła się na dobre w połowie XIX wieku i taki zapis widnieje przy kolejnych potomkach tego rodu współcześnie.

Przodkowie z rodziny Kajpust

Z rodziny Kajpust pochodziła moja prababcia Karolina Wenz (*1901 +1975) zamieszkała i zmarła w Tarnowie.

Prababcia miała dwóch braci (Jana i Pawła) oraz dwie siostry (Mariannę i Annę). Karolina wraz z rodzeństwem urodziła się w Nowej Jastrząbce (dawniej Jastrząbka Nowa) w gminie Lisia Góra z małżonków Józefa i Ewy z domu Kozioł. Wiadome jest, że Paweł wraz z rodziną (miał ok. 9 dzieci) wyjechał w pierwszej połowie XX w. na Dolny Śląsk. Kontakt z tą gałęzią rodziny został przerwany. Prapradziadek Józef Kajpust (*1868) urodził się w Żukowicach Nowych. Do Jastrząbki zawędrował najpierw jego ojciec Józef, który ożenił się z pochodzącą z Jastrząbki Nowej Reginą z domu Kozyra. Dzieci Józefa i Reginy (w tym mój przodek Józef) rodziły się w Żukowicach Nowych.

Akt małżeństwa z księgi metrykalnej Jastrząbki Nowej 1891 rok

Kolejni antenaci, których metryki poznałam rodzili się i zawierali związki małżeńskie w Żukowicach. Najstarszym przedstawicielem mojej gałęzi rodu Kajpustów na dzień dzisiejszy jest Stanisław (*1738 +1824). Stanisław Kajpust jest moim prapraprapraprapradziadkiem. Zachowane księgi metrykalne parafii Lisia Góra (do niej przed 1785 rokiem należały Żukowice, Laski, Jastrząbka Nowa, Zaczarnie, Jodłówka i inne wsie) rozpoczynają się od roku 1680 (księga chrztów, mikrofilm familysearch.org), strona parafii pw. Matki Bożej Różańcowej w Lisiej Górze podaje zaś, że w archiwum parafii „przechowuje się księgi chrztów, małżeństw i zgonów, datowanych od lat dwudziestych XVIII w.” Bazując na tych informacjach zapewne odnajdę tylko jeszcze rodziców Stanisława, czyli moich 7xpradziadków.

Drzewo genealogiczne mojej gałęzi Rodziny:

1. Kaypust Stanisław (ok. *1738 +1824) oo Regina Dupczak (ok. *1762 +1822)
  1.1. Maciej (*1781) oo Agnieszka Pytel (*1777) 1v. Wiatr
          1.1.1. Marcin (*1801 +1852) oo Maria Zaraza (*1805 +1851)
1.1.1.1. Jan oo Anna Gancar
1.1.1.2. Józef (*1842) oo Regina Kozyra
1.1.1.2.1. Józef (*1868) oo Ewa Kozioł
1.1.1.2.1.1. Paweł (*1891)
1.1.1.2.1.2. Marianna (*1893)
1.1.1.2.1.3. Anna (*1895)
1.1.1.2.1.4. Jan (*1898)
1.1.1.2.1.5. Karolina  (*1901 +1975) oo Adolf Wenz
1.1.1.3. Marcin (*1845)
1.1.1.4. Wojciech (*1832 +1846)
1.1.1.5. Anna
1.1.1.6. Rozalia
1.1.1.7. Agnieszka
          1.1.2. Marianna (*1804)
          1.1.3. Andrzej (*1807) oo Katarzyna Wielgus
          1.1.4. Adam (*1809)
1.1.5. Paweł (*1810) oo Anna Kiełbasa
1.1.6. Sebastian (*1814) oo Marianna 1v. Bąk
1.1.7. Tomasz (*1817) oo I. Regina Kiełbasa II. Katarzyna Kutta
1.1.8. Ewa (*1817)

Etymologia nazwiska

Brzmienie nazwiska Kajpust miało dla mnie obcą nutę byłam więc bardzo ciekawa skąd ono pochodzi. Na stronie http://www.stankiewicze.com/ gromadzącej etymologię nazwisk opracowanych w publikacji Rymut Kazimierz: Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, Kraków 2001 nazwisko Kajpust ma etymologię od niemieckiej nazwy osobowej Keip, ta od średniowysokoniemieckiego kip „kłótnia, swar”. Sprawdziłam więc znaczenie słowa Keip:

1) północno-wschodnie Niemcy nazwa topograficzna

2) z wschodnio pruskiego dialektu termin keip oznacza więcierz (pułapka na ryby)

3) środkowo-wysoko niemieckiego kip - kłótnia, swar; keip określenie osoby kłótliwej

Był to trop do niemieckiej etymologii nazwiska. Idąc tropem niemieckojęzycznym dowiedziałam się, że po śląsku kaj znaczy gdzie, pust może pochodzić od słowa pusty? Na portalu genealodzy.pl zapytałam forumowiczów, o opinię na temat etymologii nazwiska Kajpust, i padła tam prawdopodobnie najbliższa prawdzie odpowiedź. Kajpust (w formie kampust) to maślanka, mleko kwaśne (Słownik Staropolski, wydawnictwo M. Arcta), rodzaj twarogu, który wykonany jest z sera, mleka, kminku i mięty (końpus). Wynikałoby z tego, że nazwisko Kajpust pochodzi od przezwiska nadanego osobie wyrabiającej lub sprzedającej ser/maślankę lub lubującej się w tych produktach żywnościowych. Wiarygodność tej wersję umacnia zmienność nazwiska w aktach ksiąg metrykalnych (U-M-Z): Kampust →  Końpust → Kaypust → Kajpust, sporadycznie zapis Kaipust, Kajpus, Caipust itp.

Czy wszyscy Kajpustowie i Kajpusowie są spokrewnieni?

Widząc, że w latach 90 XX wieku tylko nieco ponad 200 osób nosiło nazwisko Kajpust zaczęłam zadawać sobie pytanie: Czy osoby noszące nazwisko Kajpust mogą wyprowadzić swój wywód od wspólnego przodka?

Patrząc na mapę osób noszących nazwisko Kajpust w Tarnowie i okolicach było ok. 100 przedstawicieli rodu. Czyli prawie połowa wszystkich Kajpustów żyła dalej w okolicy gniazda rodu - Żukowic (Żukowice Nowe i Stare). Dodatkowo 20 osób zamieszkiwało województwo małopolskie (głównie Kraków). Kilka osób żyło w województwie śląskim, ale wiadomo, że brat mojej prababci wyjechał wraz z rodziną na Śląsk. 35 osób zamieszkiwało województwo wielkopolskie i kilkanaście osób centralną i północną Polskę. Reasumując ok. połowa żyjących Kajpustów opuściła region, z którego wywodzi się moja lina rodziny. Mogli porzucić rodzinne strony jadąc za pracą, wyjeżdżając na studia czy z powodu znalezienia małżonka w innych stronach. Informacje te są dla mnie wiarygodną przesłanką, aby wierzyć w to, że wszyscy Kajpustowie to jedna rodzina i jest możliwe odnalezienie wspólnego przodka pochodzącego z Żukowic.


Polecam do przeczytania post dotyczący rodziny Wenz, do której Karolina Kajpust weszła przez małżeństwo z moim pradziadkiem.


Źródła:
Księgi metrykalne parafii Lisia Góra i wioski
familysearch.org
http://www.stankiewicze.com/
Słownik Staropolski
wydawnictwo M. Arcta
moikrewni.pl

Artykuł jest powiązany z postem:
Stanisław Kajpust - antenat moich rodziców

Pierwsza publikacja: 2 październik 2016