Szepielakowie z Rzędzina i Woli Rzędzińskiej

W zeszłym roku opublikowałam post o Rzędzinie. Pisałam tam m. in. o symbiozie Rzędzina i Woli (Rzędzińskiej) - dwuwioskowym folwarku pod Tarnowem. Można zaobserwować występowanie niektórych rodzin w obu wsiach lub przejście familii z jednej wsi do drugiej. Tak było z rodziną Szepielaków z Woli Rzędzińskiej, która w połowie XVIII wieku zaczęła osiedlać się w Rzędzinie dając początek mojej linii przodków.

Początkowe przeciwności - genealogia Szepielaków

Moim pierwszym antenatem z rodziny Szepielaków była Marianna Łabno z domu Szepielak - moja 4xprababka. Przysporzyła mi ona wielu problemów, zwodząc w inny kierunek badań. Ale od początku. W księgach urodzeń z zaboru austriackiego wraz z odszukaniem metryki dziecka uzyskujemy informację o jego rodzicach i dziadkach. Kiedy zaglądnęłam w metrykę urodzenia 3xpradziadka, który przyszedł na świat w 1839 roku dowiedziałam się, że jego matką jest Marianna córka Kazimierza Rusin i Katarzyny Szepielakowej. Zwyczajne dane, chociaż zawierają ważną wskazówkę - Katarzyna oprócz Rusina miała/ma męża o nazwisku Szepielak. Szukając metryki urodzin 4xprababki natrafiłam na mur. W Rzędzinie nie było dzieci Kazimierza Rusina. Na chwilę przestałam szukać Marianny i zajęłam się innymi liniami. Podczas kolejnych wizyt w AD postanowiłam odnaleźć inne dzieci 4xpradziadków - a nuż ich metryki wniosą istotne informacje. Bingo! Zauważyłam, że rodziców Marianny w niektórych metrykach pomijano, a w niektórych była córką Kazimierza Szepielak i Katarzyny. Czyli widać, że coś jest nie tak. Pojawiły się dwa nazwiska: Rusin i Szepielak. Szukając aktu ślubu baczniejszą uwagę przywiązywałam do pana młodego, ponieważ wszystkie informacje w aktach dzieci pokrywały się za każdym razem. Akt małżeństwa 3xpradziadków znalazłam pod rokiem 1830. Panna młoda to Marianna Szepielakowna córka Kazimierza Szepielaka i Reginy Walaszkownej licząca lat 24. Akt małżeństwa pokrywał się ze znalezionym później aktem urodzenia Marianny. Skąd jednak wcześniejsze rozbieżności? Aby wyjaśnić tą zagadkę wystarczyło prześledzić życie rodziców Marianny. Otóż w 1802 roku związek małżeński w Rzędzinie zawarł Kazimierz Szepielak według metryki kawaler zamieszkały w domu nr 42 kmieć mający lat 46 (!) i Regina Walaszkówna panna mająca 30 wiosen. Para miała kilkoro dzieci: Jana Kantego (*1803), Wojciecha (*1806), Mariannę (*1808), Reginę (*1812), Tomasza (*1814) i Małgorzatę (*1818). Kazimierz umiera w 1829 roku, a Regina niedługo później, bo już w 1832 roku. Trudno wyjaśnić dlaczego w późniejszych aktach pojawiły się takie rozbieżności dotyczące dziadków ochrzczonych, winą zapewne należy obciążyć zgłaszającego, który nie pamiętał dokładnie danych zmarłych już osób. Powyższy przypadek nauczył mnie zbierać akty nie tylko dotyczące moich antenatów, ale także ich rodzeństwa i kuzynostwa - przecież i tak muszę przeglądać każdy akt. Zebranie większej ilości danych często pomaga wyjaśnić takie perturbacje związane z nazwiskami naszych przodków. Warto być czujnym :) Wracając do genealogii Szepielaków kolejno odnalazłam ojca 4xprababki Marianny. Kazimierz Szepielak urodził się również w Rzędzinie w 1766 roku. Czyli jego wiek w metryce małżeństwa był przesadzony o 10 lat. W rzeczywistości w dniu ślubu miał 36 lat, a nie jak podano 46. Było to dla mnie trochę zastanawiające, że kmieć aż tyle lat mógł czekać do pierwszego ożenku. 36 lat brzmi już lepiej, choć najmłodszy już nie był. 5xpradziadek był dzieckiem Sebastiana Szepielak i Marianny z domu Lipskiej (Liskiej). 6xpradziadkowie byli rodzicami: Stanisława (*1760), Franciszki (*1763), Kazimierza (*1766), Magdaleny (*1769), Wojciecha (*1780) oraz również Wojciecha (*1783). Sebastian również mieszkał w Rzędzinie w domu nr 42. Nie urodził się tam, ale zapewne zamieszkał tam z dwóch powodów: w Rzędzinie prowadzono akcję mającą na celu zasiedlenie wsi oraz z Rzędzina pochodziła jego żona - Marianna Lipska. Sebastian przyszedł na świat w 1729 roku w Woli Rzędzińskiej. Jego rodzicami byli Jan Szepielak i Regina - moi 7xpradziadkowie. Na tej informacji na dzień dzisiejszy zatrzymała się moja wędrówka śladami Szepielaków.

Zmiany w pisowni nazwiska i inne

W XVIII i XIX-wiecznych księgach metrykalnych nazwisko moich antenatów zapisywano w różny sposób. W XIX wieku była to najczęściej forma Szepielak i Siepielak. W XVIII wieku nazwisko zapisywano również w formie Siepielak, Sipielak. Całkiem prawdopodobną etymologię nazwiska przedstawia słownik gwar polskich Jana Karłowicza. Według tego słownika słowo sepelić = szepielić = sepielić oznacza współcześnie używane słowo seplenić, czyli wada wymowy polegająca na zniekształcaniu, zastępowaniu lub omijaniu głosek. Szepiel - ak mógł być potomkiem osoby, która szepieliła (sepleniła).

Wśród zbiorów dokumentów zgromadzonych w AP w Krakowie zachował się zbiór kwitów opłat za dziesięcinę wystawione na właściciela domu nr 3 w Woli Rzędzińskiej - Stanisława Siepielaka oraz kilka innych dokumentów pochodzących z XIX wieku już po uwłaszczeniu włościan.

                

Zachowały się także księgi tzw. III katastru galicyjskiego zarówno dla wsi Rzędzin i Wola Rzędzińska. Kolejną ciekawą informacją jest fakt zdeponowania w Bibliotece Jagiellońskiej księgi wsi Wola Rzędzińska obejmującej zapiski z lat 1563-1610. Tak o owej księdze pisze prof. Grodziski: „Jest to niewielki rękopis o rozmiarach kart 32x10 mm, liczący dziś 71 kart nie w pełni zapisanych, po łacinie i po polsku. Zawarte w nich zapiski dotyczą obrotu nieruchomościami, aktów kupna-sprzedaży, działów, testamentów itp. Z początku spisywane były one po łacinie, w związku z tym posiadają charakter lakoniczny i ściśle trzymają się ubogiego formularza. Później, to jest od lat osiemdziesiątych XVI w., pisarze przechodzili na język polski i sporządzali zapiski nieco szersze.” Niestety ciągłości mojego wywodu przodków nie doprowadzę do tych czasów, brak jest ksiąg metrykalnych z parafii Skrzyszów dla XVII wieku, a księgi parafii Tarnów-Katedra są niekompletne. Jednak miło byłoby zobaczyć na kartach tego poszytu nazwiska moich antenatów :)


Źródła:
Księgi metrykalne parafii Tarnów-Katedra
Księgi metrykalne parafii Skrzyszów
Zdjęcia dokumentów AP w Krakowie

Pierwsza publikacja: 6 styczeń 2018