Przodkowie rodem ze wsi Żdżary

Kilkakrotnie poruszałam wątek przynależności moich antenatów do parafii Tarnów-Katedra. Parafia ta ma bardzo dobrze zachowane akta metrykalne, więc wraz z zagłębianiem się w pierwsza połowę XVIII wieku i XVII wiek pewnie nieraz jeszcze o niej napiszę. Świetnie zachowały się także akta parafii Lisia Góra i o nich też wspominałam. Przyszedł czas omówić metryki wsi Żdżary.

Wieś Żdżary w gminie Czarna

Poszukując Żdżar w okolicy Tarnowa natrafiamy na dwie miejscowości: Żdżary w gminie Radgoszcz w powiecie dąbrowskim i Żdżary w gminie Czarna w powiecie dębickim. Stanęłam przed dylematem, w której wsi rozpocząć poszukiwania interesujących mnie aktów, aby niepotrzebnie nie marnować czasu. W obu tych gminach mam przodków, więc nie mogłam się zdecydować, która droga poszukiwań będzie tą właściwą - w końcu szanse były pół na pół. Adnotacja w metryce urodzenia mojego pradziadka podawała informację, że zawarł związek małżeński 15 listopada 1922 roku. Pradziadek urodził się we wsi Jodłówka-Wałki. Nie była to parafia zamieszkania panny młodej toteż nie znalazłam w tamtejszych księgach jego aktu małżeństwa. Księga meldunkowa gromady Jodłówka-Wałki zawierała już bardziej precyzyjne dane: prababcia urodziła się 6 lutego 1899 roku w Żdżarach w gminie Czarna. Słownik geograficzny podaje o Żdżarach następujące informacje: wieś w powiecie tarnowskim, śród lasów sosnowych, 4 km na południowy-zachód od Czarny, nad potokiem Chotowskim, lewym dopływem Wisłoki. Parafia rzymsko-katolicka w Straszęcinie. Wieś składa się z 201 rozrzuconych domów i 915 mieszkańców (440 mężczyzn i 475 kobiet) rz-kat. Posiadłość tabularna ks Sanguszki... . Żdżary graniczą na południe z Machową, na wschód z Czarną i Chotową, na zachód z Wolą Rzędzińską i Jodłówką na północ z Jawornikiem. Wpis ten wyraźnie mówi, że Żdżary należą do parafii Straszęcin. Tymczasem akt metrykalnych wsi w Archiwum Diecezjalnym należy szukać w parafii Machowa.

Machowa w gminie Pilzno

Pierwsze wzmianki o wsi Machowa - podobnie jak o Żdżarach pochodzą z protokołów ksiąg Ziemskich Pilzneńskich, które zostały spisane początkiem XV wieku. Machowa była wsią lokowaną na prawie niemieckim, leżącą przy gościńcu z Pilzna do Tarnowa. Wieś od XVIII wieku była kolejno własnością prywatną: Niemyskich h. Jastrzębiec, Ankwiczów h. Abdank, Szczepańskich h. Dołęga i Kasprzykowskich h. Sas. Według spisu ludności z 1881 roku wieś liczyła 594 mieszkańców. Machowa graniczy z Pilznem, Łękami Dolnymi, Łękami Górnymi, Podlesiem, Pogórską Wolą, Żdżarami i Lipinami. We wsi jest drewniany kościół pw. Trójcy Świętej, który wzniesiono w 1778 roku dzięki fundacji ówczesnego właściciela dóbr - Macieja Niemyskiego.

Kościół we wsi Machowa. Źródło: Fot. Marek Sztorc

Machowa jest całkiem młodą parafią, dodatkowo wieś nie należała do dóbr ks Sanguszków, ani wcześniej ks Tarnowskich. Dlaczego, więc w Archiwum Diecezjalnym księgom ze wsi Żdżary nadano przynależność do parafii Machowa? Słownik geograficzny oraz strona internetowa parafii Straszęcin podają informację, że Żdżary należały do parafii Straszęcin, od której odłączyły się w 1890 roku. Pomimo tych faktów poszukując akt metrykalnych ze wsi Żdżary w gminie Czarna pytajcie o parafię Machowa, a nie zbłądzicie.

Przodkowie Anny Żmudy z domu Tryba

Poszukiwania antenatów prababci Anny Żmuda z domu Tryba należały do typowo schematycznych. Przeglądanie aktów jednej niewielkiej wsi było miłą odmianą od zwyczajowego przeskakiwania z księgi do księgi, gdyż wielu moich przodków upodobało sobie przemieszczanie się co pokolenie pomiędzy sąsiednimi parafiami.

Fragment wywodu przodków Anny Żmudy z domu Tryba

Jak pisałam powyżej prababcia Anna urodziła się w 1899 roku, związek małżeński zawarła z pochodzącym z Wałek pradziadkiem Józefem Żmudą w 1922 roku - w akcie urodzenia Anny podano datę ślubu, imię i nazwisko małżonka i jego miejsce zamieszkania. Ogólnie w metrykach urodzenia w księgach tej wsi dość skrupulatnie odnotowywano informacje o zawarciu związku małżeńskiego, zgonie lub wyjeździe do Ameryki. Wszystko, co potrzebuje historyk rodzinny w zasięgu jednej metryki. Sytuacja idealna! Księgi były prowadzone starannie, całkiem czytelnym pismem, praktycznie bez przekreśleń czy poprawek. Poszukiwania prowadziłam w księgach jednej parafii, czyli rodzice Anny, tak jak jej dziadkowie i pradziadkowie rodzili się, zawierali związki małżeńskie i umierali w Żdżarach. Jak widać na powyższym zdjęciu na poziomie moich prapraprapradziadków zamiast ośmiu różnych nazwisk przodków mam tylko cztery nazwiska: Tryba, Cygan, Nosal i Bieniek. W moim wywodzie przodków to sytuacja całkiem normalna, nazwiska na jednym poziomie powtarzają się 2-4 razy. W niewielkich wsiach niczym w rodach królewskich mieszkańcy zwierali związki małżeńskie z krewnymi i powinowatymi. Kilka wpisów wstecz opisywałam ubytek przodków za sprawą gałęzi rodziny Kozioł, może i w tym przypadku zajdzie paradoks liczby przodków. Częścią wsi Żdżary są Cygany, może nazwa ta pochodzi od zamieszkującej te tereny rodziny Cygan, którzy byli także i moimi przodkami. Jestem ciekawa czy jacyś przedstawiciele rodziny dalej mieszkają w Cyganach? Przodkowie prababci Anny zamieszkiwali w Żdżarach na pewno cały XIX wiek i połowę XVIII wieku. Prababcia zmarła w Jodłówce-Wałkach, gdzie mieszkała prawie pół wieku, tam też rodziły się jej dzieci i zmarł jej mąż. Żdżary był dla mnie zupełnie nowym terenem. Wraz z tą gałęzią antenatów wkroczyłam na nowy obszar poszukiwań. Księgi hipoteczne wsi Żdżary zachowały się w całości Informacje o koligacjach rodzinnych zapisanych w tych księgach pokrywają się z ustaleniami na podstawie aktów z ksiąg metrykalnych. Dodatkowo wspominają o procesach toczących się przed sądem pilzneńskim i przytaczają jego postanowienia. O wsi Żdżary wspomnę jeszcze na pewno, w którymś z kolejnych wpisów, gdy rozpocznę badania nad księgami sądowymi pilzneńskimi i skończę segregację zebranych aktów metrykalnych.

Zapraszam na lekturę innych wpisów powiązanych z parafią Żdżary:
A jednak Straszęcin!
Hebdowie z Łęk
Jodłówka-Wałki - kolejna miejscowość z mojego wywodu przodków
Dostępność online indeksów oraz ksiąg metrykalnych z Tarnowa i okolicy

Źródła:
http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/
http://www.parafiastraszecin.pl/parafia/historia/historia.htm
http://www.tarnowskiekoscioly.net/index.php/koscioly/266-machowa-kosciol-trojcy-swietej

Pierwsza publikacja: 4 marzec 2017