A jednak Straszęcin!
niedziela, września 02, 2018
0
Bąk
,
Bieniek
,
Cygan
,
genealogia
,
Machowa
,
Nosal
,
Straszęcin
,
Tryba
,
Żdżary
,
Żmuda
W jednym z poprzednich postów pisałam o przodkach mojej prababci Anny z domu Tryba Żmudowej pochodzącej ze wsi Żdżary w gminie Czarna. Opracowując wywód przodków prababci korzystałam z mikrofilmów dostępnych w Archiwum Diecezjalnym w Tarnowie. Zawartość mikrofilmu była opisana jako parafia Machowa. Ponad miesiąc temu chciałam ponownie skorzystać z tego mikrofilmu, aby sprawdzić informacje dotyczące małżeństw w tej gałęzi. Niestety czytnik był już zarezerwowany, wobec czego sprawdzono dostępność kopii ksiąg dla podanego przeze mnie zakresu dat. Kopie w formie papierowej były w archiwum, zaczęłam więc ich przeglądanie. Okazało się, że w kopiach papierowych metryk w parafii Machowa nie ma kart dotyczących wsi Żdżary. Zaskoczyło mnie to, że mikrofilm nie pokrywa się z wersją papierową. Nawet bardzo zaskoczyło. Sprawdzono w wykazie Żdżary. Były (i nadal są) 4 miejscowości o tej nazwie w diecezji tarnowskiej. Dane zawarte w książce dalej wskazywały na parafię w Machowej. No, ale skoro akt nie było cóż począć... Bogatsza w wiedzę zaczerpniętą z Słownika geograficznego poprosiłam o akta parafii w Straszęcinie. Bingo! Trafiłam na potrzebne mi akta.
Straszęcin to bardzo stara parafia, praktycznie równolatka obecnej Katedry w Tarnowie. W wiekach średnich ziemia ta była własnością rodu Gryfitów, mającego swoje dobra m. in. w dawnej Małopolsce i na Śląsku. Pierwszy kościół wzniesiono już w XIII wieku, a w połowie XIV wieku powstał Dekanat Straszęcin. W skład dekanatu (w różnych okresach) wchodziły następujące miejscowości: Straszęcin, Chotowa (dawniej Kotowa), Głowaczowa, Golemki (dawniej Goleńkowa), Góra Motyczna (dawniej Góra Zabawska et Moticzina), Grabiny (dawniej Grabie), Przyborów, Ruda, Słupie, Wola Wielka (dawniej Górska Wola), Wola Żyrakowska, Żdżary (dawniej Zary, Źdźiary), Żyraków. W XV wieku postawiono kolejny kościół, który następnie przebudowano i powiększono w XVIII wieku. Wojny i kolejne zabory Polski nie miały większego wpływu na kondycję kościoła, budynek był w dobrym stanie do pierwszej połowy XIX wieku. W 1874 roku w wyniku pożaru, który strawił plebanię i jej zabudowania gospodarcze została nadszarpnięta struktura świątyni. Stary, drewniany kościół został częściowo zniszczony podczas I Wojny Światowej. Zrujnowane fragmenty odbudowano i świątynia służyła mieszkańcom aż do pożaru w 1944 roku. W latach 90 XIX wieku zdecydowano o budowie nowego kościoła, który ostatecznie został oddany do użytku mieszkańcom dopiero po II Wojnie Światowej - kościół p. w. Niepokalanego Serca NMP, a obecnie p. w. Wszystkich Świętych i Niepokalanego Serca NMP.
Tuż za ogrodzeniem kościoła znajduje się cmentarz parafialny. Na uwagę zasługują kaplice zawierające szczątki członków rodzin ks. Jabłonowskich z Przyborowa, hr. Reyów z Przyborowa, rodziny Stubenvollów oraz pojedyncze nagrobki m. in. Michała Gila (malarz, rzeźbiarz, poeta ludowy) i Stanisława Mroczka (żołnierz AK).
W 1890 roku Żdżary odłączyły się od parafii w Straszęcinie. Nie oznacza to jednak, że powstała wtedy we wsi samodzielna parafia. Wioska została przyłączono do opisanej w jednym z wcześniejszych postów parafii w Machowej. Dopiero 100 lat później, w latach 90 XX wieku Żdżary doczekały się własnego samodzielnego kościoła parafialnego p. w. Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Fakty te tłumaczą obecność metryk zarówno w zasobach parafii w Straszęcinie jak i w Machowej. Kopie papierowe metryk złożonych w Archiwum Diecezjalnym w Tarnowie są w dobrym stanie. Pisane były starannym i wyraźnym pismem. Wpisy rozpoczynają się od roku 1800 dla narodzin, małżeństw i zgonów. Nie znalazłam informacji, która tłumaczyłaby co się stało z wcześniejszymi księgami metrykalnymi. Podejrzewam, że większość ksiąg została spopielona przez ogień podczas pożaru plebani w 1874 roku. Akta z lat 1800-1900 nie są w pełni kompletne posiadają braki, w wyniku czego nie ma akt metrykalnych dla kilku roczników XIX stulecia. Na podstawie tych metryk możliwym było dla mnie stworzenie wywodu przodków Anny Żmudowej tylko do jej prapradziadków, czyli moich 5xpradziadków. W przypadku 5xprababki Petronelli Gizowskiej poznałam dane jej ojca - Macieja Gizowskiego. Prawdopodobnie przy bardziej dokładniejszym przeglądnięciu akt będę mogła wskazać dane jeszcze kilku innych 6xpradziadków. W Żdżarach w kręgu mojego zainteresowania są głównie nazwiska: Tryba, Nosal, Cygan i Bieniek.
Pisząc tego posta napotkałam na ciekawą informację podaną przez Słownik geograficzny: „W 1581 Straszęcin dzielił się na 3 części: Waleryana, Jana i Andrzeja Bąków.” Źródłem tych danych jest 13 tom Źródeł Dziejowych opracowany przez Adolfa Pawińskiego Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska. Tom 3. Publikacja jest dostępna online za pośrednictwem Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej. Ciekawe wydawnictwo.
Po przejrzeniu rozdziału 3 traktującego o dystrykcie pilzneńskim dowiedziałam się, że w tym czasie oprócz Straszęcina rodzina Bąków posiadała także: Grabiny, Górę Motyczną (w części) oraz Wolę Wielką. Czyli 4 z 9 wiosek należących do parafii Straszęcin. Kolejny tom wydawnictwa zawiera wykaz właścicieli i ich majątków oraz wysokość opłat (pobory i pogłówne) w 1508 roku. 73 lata wcześniej właścicielem dóbr był n. Zbigniew Bąnk de Sthraszączyn (z Straszęcina).
Z znalezionych w księgach informacji wiem, że w 1806 roku mój 5xpradziadek Franciszek Bąk żeni się w sąsiedniej parafii Łęki z Anną Janas. Franciszek Bąk urodził się ok. 1785 roku, nie sprawdzałam jeszcze czy w Łękach jest jego metryka urodzin. Jest duża szansa, że był potomkiem owych Bąków z parafii Straszęcin. Jeśli tak było, obecnie jest to nie do zweryfikowania z powodu braku metryk Straszęcina starszych niż 1800 rok. Wielka szkoda mogła to być interesująca gałązka przodków. Ostatnią nadzieją mogą być pilzneńskie księgi sądowe, może uda mi się odnaleźć jakieś testamenty lub inne dokumenty rodziny Bąk, które pomogą mi w badaniach genealogicznych. Szansa na nowe odkrycie istnieje, podjąć próbę nie zaszkodzi.
Zapraszam do lektury innych postów powiązanych z wymienionymi nazwiskami przodków:
Przodkowie rodem ze wsi Żdżary
Hebdowie z Łęk
Rodzina Żmuda rodem z Wałek
Jodłówka-Wałki - kolejna miejscowość z mojego wywodu przodków
Źródła:
http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/391
http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/752
http://www.parafiastraszecin.pl/index.htm
http://tarnowskiekoscioly.net/index.php/koscioly/391-straszecin-kosciol-wszystkich-swietych
http://spuscizna.org/spuscizna/
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=1814
Zdjęcia:
Nr 2: Parafia w Straszęcinie obecnie. Fotografia: Marek Sztorc
Nr 3: Wnętrze kościoła. Fotogragfia: http://www.parafiastraszecin.pl/
Parafia w Straszęcinie
Straszęcin to bardzo stara parafia, praktycznie równolatka obecnej Katedry w Tarnowie. W wiekach średnich ziemia ta była własnością rodu Gryfitów, mającego swoje dobra m. in. w dawnej Małopolsce i na Śląsku. Pierwszy kościół wzniesiono już w XIII wieku, a w połowie XIV wieku powstał Dekanat Straszęcin. W skład dekanatu (w różnych okresach) wchodziły następujące miejscowości: Straszęcin, Chotowa (dawniej Kotowa), Głowaczowa, Golemki (dawniej Goleńkowa), Góra Motyczna (dawniej Góra Zabawska et Moticzina), Grabiny (dawniej Grabie), Przyborów, Ruda, Słupie, Wola Wielka (dawniej Górska Wola), Wola Żyrakowska, Żdżary (dawniej Zary, Źdźiary), Żyraków. W XV wieku postawiono kolejny kościół, który następnie przebudowano i powiększono w XVIII wieku. Wojny i kolejne zabory Polski nie miały większego wpływu na kondycję kościoła, budynek był w dobrym stanie do pierwszej połowy XIX wieku. W 1874 roku w wyniku pożaru, który strawił plebanię i jej zabudowania gospodarcze została nadszarpnięta struktura świątyni. Stary, drewniany kościół został częściowo zniszczony podczas I Wojny Światowej. Zrujnowane fragmenty odbudowano i świątynia służyła mieszkańcom aż do pożaru w 1944 roku. W latach 90 XIX wieku zdecydowano o budowie nowego kościoła, który ostatecznie został oddany do użytku mieszkańcom dopiero po II Wojnie Światowej - kościół p. w. Niepokalanego Serca NMP, a obecnie p. w. Wszystkich Świętych i Niepokalanego Serca NMP.
 |
| Podupadający kościół w Straszęcinie w 1930 roku. Fotografia: http://spuscizna.org/spuscizna/history-church.html |
Tuż za ogrodzeniem kościoła znajduje się cmentarz parafialny. Na uwagę zasługują kaplice zawierające szczątki członków rodzin ks. Jabłonowskich z Przyborowa, hr. Reyów z Przyborowa, rodziny Stubenvollów oraz pojedyncze nagrobki m. in. Michała Gila (malarz, rzeźbiarz, poeta ludowy) i Stanisława Mroczka (żołnierz AK).
Akta metrykalne - karty dla wsi Żdżary
W 1890 roku Żdżary odłączyły się od parafii w Straszęcinie. Nie oznacza to jednak, że powstała wtedy we wsi samodzielna parafia. Wioska została przyłączono do opisanej w jednym z wcześniejszych postów parafii w Machowej. Dopiero 100 lat później, w latach 90 XX wieku Żdżary doczekały się własnego samodzielnego kościoła parafialnego p. w. Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Fakty te tłumaczą obecność metryk zarówno w zasobach parafii w Straszęcinie jak i w Machowej. Kopie papierowe metryk złożonych w Archiwum Diecezjalnym w Tarnowie są w dobrym stanie. Pisane były starannym i wyraźnym pismem. Wpisy rozpoczynają się od roku 1800 dla narodzin, małżeństw i zgonów. Nie znalazłam informacji, która tłumaczyłaby co się stało z wcześniejszymi księgami metrykalnymi. Podejrzewam, że większość ksiąg została spopielona przez ogień podczas pożaru plebani w 1874 roku. Akta z lat 1800-1900 nie są w pełni kompletne posiadają braki, w wyniku czego nie ma akt metrykalnych dla kilku roczników XIX stulecia. Na podstawie tych metryk możliwym było dla mnie stworzenie wywodu przodków Anny Żmudowej tylko do jej prapradziadków, czyli moich 5xpradziadków. W przypadku 5xprababki Petronelli Gizowskiej poznałam dane jej ojca - Macieja Gizowskiego. Prawdopodobnie przy bardziej dokładniejszym przeglądnięciu akt będę mogła wskazać dane jeszcze kilku innych 6xpradziadków. W Żdżarach w kręgu mojego zainteresowania są głównie nazwiska: Tryba, Nosal, Cygan i Bieniek.
Przy okazji..
Pisząc tego posta napotkałam na ciekawą informację podaną przez Słownik geograficzny: „W 1581 Straszęcin dzielił się na 3 części: Waleryana, Jana i Andrzeja Bąków.” Źródłem tych danych jest 13 tom Źródeł Dziejowych opracowany przez Adolfa Pawińskiego Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. Małopolska. Tom 3. Publikacja jest dostępna online za pośrednictwem Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej. Ciekawe wydawnictwo.
 |
| Parafia Straszęcin. Źródło: Pawiński A., Źródła Dziejowe tom 14, dostępne w WBC |
Po przejrzeniu rozdziału 3 traktującego o dystrykcie pilzneńskim dowiedziałam się, że w tym czasie oprócz Straszęcina rodzina Bąków posiadała także: Grabiny, Górę Motyczną (w części) oraz Wolę Wielką. Czyli 4 z 9 wiosek należących do parafii Straszęcin. Kolejny tom wydawnictwa zawiera wykaz właścicieli i ich majątków oraz wysokość opłat (pobory i pogłówne) w 1508 roku. 73 lata wcześniej właścicielem dóbr był n. Zbigniew Bąnk de Sthraszączyn (z Straszęcina).
 |
Parafia Straszęcin. Źródło: Pawiński A.,
Źródła Dziejowe tom 15, dostępne w WBC
|
Z znalezionych w księgach informacji wiem, że w 1806 roku mój 5xpradziadek Franciszek Bąk żeni się w sąsiedniej parafii Łęki z Anną Janas. Franciszek Bąk urodził się ok. 1785 roku, nie sprawdzałam jeszcze czy w Łękach jest jego metryka urodzin. Jest duża szansa, że był potomkiem owych Bąków z parafii Straszęcin. Jeśli tak było, obecnie jest to nie do zweryfikowania z powodu braku metryk Straszęcina starszych niż 1800 rok. Wielka szkoda mogła to być interesująca gałązka przodków. Ostatnią nadzieją mogą być pilzneńskie księgi sądowe, może uda mi się odnaleźć jakieś testamenty lub inne dokumenty rodziny Bąk, które pomogą mi w badaniach genealogicznych. Szansa na nowe odkrycie istnieje, podjąć próbę nie zaszkodzi.
Zapraszam do lektury innych postów powiązanych z wymienionymi nazwiskami przodków:
Przodkowie rodem ze wsi Żdżary
Hebdowie z Łęk
Rodzina Żmuda rodem z Wałek
Jodłówka-Wałki - kolejna miejscowość z mojego wywodu przodków
Źródła:
http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_XI/391
http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIV/752
http://www.parafiastraszecin.pl/index.htm
http://tarnowskiekoscioly.net/index.php/koscioly/391-straszecin-kosciol-wszystkich-swietych
http://spuscizna.org/spuscizna/
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=1814
Zdjęcia:
Nr 2: Parafia w Straszęcinie obecnie. Fotografia: Marek Sztorc
Nr 3: Wnętrze kościoła. Fotogragfia: http://www.parafiastraszecin.pl/
Pierwsza publikacja: 17 czerwiec 2017
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz